Historia
poznaj historię międzyrzeckiego Muzeum
1924-1945 rok
Heimatmuseum Meseritz
Pierwszą placówką muzealną w Międzyrzeczu było tzw. Heimatmuseum (muzeum ojczyźniane) utworzone w 1924 roku. Zbiory tworzyły zabytki historyczne i archeologiczne oraz pamiątki przekazane przez mieszkańców. 26 stycznia 1930 roku w ratuszu otwarto pierwszą wystawę.
Na stałą siedzibę muzeum miasto przekazało nieistniejący już dzisiaj budynek Niemiecko-Rosyjskiej Kompanii Sukienniczej. Oficjalne otwarcie nastąpiło w 1936 roku.
W styczniu 1945 roku, po zajęciu miasta przez Rosjan muzeum przestaje funkcjonować – najbardziej wartościowe obiekty zostały zrabowane, pozostałe zbiory uległy rozproszeniu lub zniszczeniu. Niewielka ich część zasila dzisiejszą kolekcję Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej im. Alfa Kowalskiego.
1945 rok
Organizacja Muzeum
Pomysłodawcą i inicjatorem utworzenia od podstaw Muzeum w Międzyrzeczu był artysta plastyk Alf Kowalski, który od lipca 1945 roku pracował w Starostwie Powiatowym w Międzyrzeczu na stanowisku referenta do spraw kultury. W ramach służbowych obowiązków inwentaryzował i zabezpieczał zabytki ruchome i nieruchome na terenie ówczesnego powiatu międzyrzeckiego.
Z licznych podróży po Ziemi Międzyrzeckiej przywoził pamiątki będące wielowiekowej świadectwem historii oraz kultury tych ziem. Pod koniec 1945 roku na potrzeby powstającego muzeum zostało wygospodarowanych kilka pomieszczeń w Domu Społecznym.
18 marzec 1946
Pierwsza wystawa
Otwarcie placówki, w pierwszą rocznicę utworzenia polskiej administracji Międzyrzecza. Z tej okazji przygotowano pierwszą wystawę, na której pokazane zostały zabytki sztuki, historii i kultury ludowej zabrane przez Alfa Kowalskiego
1949 rok
Zmiana siedziby
Od sierpnia 1949 Muzeum ma swą siedzibę w zabytkowych budynkach dawnego dworu starostwa i oficyny dworskiej z początku XVIII.
1950 rok
Stała wystawa
Pierwsza stała wystawa otwarta została 1 maja 1950 roku w oficynie dworskiej. Na wystawie pokazano portrety trumienne, rzemiosło artystyczne, kulturę ludową i pamiątki historyczne.
1965 rok
Udostępnienie nowych ekspozycji
Po zakończeniu remontu kapitalnego obu budynków, który trwał prawie 10 lat, nastąpiło uroczyste otwarcie muzeum w dniu 24 lipca 1965 roku. W przystosowanych do działalności muzealnej wnętrzach udostępniono nowe ekspozycje, a placówka otrzymała pierwszy statut
1966 rok
Zakończenie organizacji i budowy instytucji
Uhonorowanie mianem Pomnika Kultury Tysiąclecia Państwa Polskiego w 1966 roku placówki, zakończyło 20-letni okres organizacji i budowy muzeum
2012 rok
Zmiana nazwy Muzeum
uchwałą Nr XVI.103.12 Rady Powiatu Międzyrzeckiego z dnia 29 lutego 2012 roku, została zmieniona nazwa Muzeum w Międzyrzeczu na Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej im. Alfa Kowalskiego.
2018 rok
Zawarcie umowy o współprowadzenie
29 czerwca 2018 roku została zawarta umowa o wspólne prowadzenie Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej im. Alfa Kowalskiego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Powiat Międzyrzecki. Z dniem 1 sierpnia 2018 roku instytucja otrzymała nowy statut nadany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Muzeum Obecnie
- zamek z XIV – XVI wieku – jedyny królewski zamek piastowski na terenie województwa lubuskiego,
- siedziba dawnego starostwa – budynek z początków XVIII w. obecnie mieści się w nim ekspozycja muzealna
- dom bramny – budynek odtworzony wzorowany na pierwotnym z XVIII w.,
- budynek Karczmy Dworskiej z połowy XVIII w.
Wystawy Stałe
aktualne kolekcje w muzeum
Portret trumienny i staropolski obrządek pogrzebowy (XVII-XVIII wiek)
kolekcja portretu trumiennego
Kolekcja portretów trumiennych, tablic inskrypcyjnych oraz tablic herbowych z XVII i XVIII wieku, znajdująca się w zbiorach Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej im. Alfa Kowalskiego, jest największym, najcenniejszym i najciekawszym tego typu zbiorem w Polsce. Łącznie liczy ona 220 obiektów.
Portret trumienny to wyjątkowe zjawisko w sztuce europejskiej – ściśle związany był z ceremonią szlacheckich pogrzebów oraz występował w malarstwie barokowym wyłącznie w granicach ówczesnej Rzeczypospolitej oraz w kręgu jej kulturowego oddziaływania.
Wizerunki trumienne przedstawiają szlachtę zamieszkałą głównie na terenie Zachodniej Wielkopolski w XVII i XVIII wieku.
Ciekawym zjawiskiem jest przejmowanie polskiego obyczaju przez niemiecką szlachtę protestancką, osiedlającą się na tym terenie od XVI wieku. Wyraźnie jest to dostrzegalne na przykładzie międzyrzeckiej kolekcji portretów trumiennych – wyróżnia ją to spośród innych zbiorów znajdujących się na terenie naszego kraju, m.in. w Poznaniu czy Gnieźnie.
Na uwagę zwracają nie tylko okazałe portrety miejscowej szlachty, ale również portrety dziecięce. Międzyrzeckie Muzeum posiada największy w Polsce zbiór tego typu wizerunków. Najsłynniejszym i najbardziej rozpoznawalnym jest portret 10-letniej Ewy Bronikowskiej prezentowany na licznych wystawach krajowych i zagranicznych.
Dopełnieniem ekspozycji jest rekonstrukcja tzw. castrum doloris (zamek boleści) – ozdobnego katafalku, na którym umieszczano trumnę wraz z portretem trumiennym, tablicą inskrypcyjną oraz tablicami herbowymi. W klimat epoki wprowadza fototapeta przedstawiająca XVII-wieczne wyposażenie kościoła w Klępsku – jednego z najważniejszych zabytków Ziemi Lubuskiej, od 2017 roku Pomnik Historii.
Dzieje międzyrzeckiego grodu i zamku (IX-XII wiek)
Początki Międzyrzecza sięgają 2 poł. IX wieku, kiedy to w widłach rzeki Obry i Paklicy wzniesiono obronny gród. Miasto może poszczycić się bogatą, ponad 1000-historią. O międzyrzeckim grodzie wspominają kronikarze średniowieczni – Thietmar z Merseburga, Gall Anonim oraz Jan Długosz. W 996 roku św. Wojciech założył tu pierwszy na ziemiach polskich benedyktyński klasztor. Zamordowani w 1003 roku zakonnicy zostali uznani za świętych i znani są jako Pierwsi Męczennicy Polski.
Ekspozycja archeologiczno-historyczna ukazuje dzieje Międzyrzecza w początkach państwowości polskiej. Na wystawie prezentowane są zabytki pochodzące z badań i wykopalisk przeprowadzonych na terenie zespołu muzealnego oraz na terenie miasta. Do najważniejszych należą: gemma rzymska cesarza Gordiana III (prezentowana jako hologram) oraz szkielet woja z 1094 roku.
Historia miasta i regionu (XIII - do 1947 roku)
Ekspozycja historyczna ukazuje dzieje regionu oraz miasta od czasów jego lokacji (połowa XIII wieku) po rok 1947. Do II rozbioru Polski w 1793 roku Ziemia Międzyrzecka była najdalej na zachód wysuniętym terenem, znajdującym się w granicach Rzeczypospolitej. Przygraniczna lokalizacja miasta sprzyjała osadnictwu ludności różnych narodowości oraz wyznań. Przez kilkaset lat Ziemię Międzyrzecką zamieszkiwali Polacy, Niemcy, Żydzi, a nawet Holendrzy i Szkoci. Struktura społeczna i narodowościowa miasta i regionu uległa całkowitej zmianie po 1945 roku.
Obok ludności autochtonicznej osiedlają się tutaj mieszkańcy Wielkopolski, repatrianci z Kresów Wschodnich oraz Łemkowie, przesiedleni w ramach Akcji „Wisła” w 1947 roku. Prezentowane na wystawie eksponaty ukazują historię miasta i regionu, akcentując przede wszystkim jego wielokulturowość.
Niezwykle cennym obiektem jest indygenat, który nadał Jan III Sobieski na Sejmie Koronacyjnym w 1676 roku w Krakowie kuzynom: Adamowi i Carlowi Magnusowi Kalckreuthom za szczególne zasługi dla Rzeczpospolitej.
Kultura ludowa (XIX-XX wiek)
Prezentowane na wystawie eksponaty ukazują lokalne obyczaje i kulturę ludową mieszkańców zachodniej Wielkopolski oraz ludności przybyłej na Ziemię Międzyrzecką po 1945 roku. Większość obiektów pochodzi z Dąbrówki Wielkopolskiej, położonej około 25 km na południowy wschód od Międzyrzecza. Mieszkańcy Dąbrówki przez stulecia kultywowali polskie zwyczaje i tradycje.
Życie ludności wiejskiej przybliżają przedmioty związane z rolnictwem, rybołówstwem, pszczelarstwem, plecionkarstwem czy obróbką lnu. Szczególnym elementem wystawy etnograficznej jest prezentowana kolekcja strojów ludowych, instrumentów oraz model izby mieszkalnej z końca XIX wieku w skali 1:1. Zbiory etnograficzne międzyrzeckiego muzeum należą do największych na terenie województwa lubuskiego (obok zbiorów Muzeum Etnograficznego w Ochli oraz Zagrody Młyńskiej w Bogdańcu).